Kỳ vọng

Ngày 12/02, Hội Kiến trúc sư (KTS) Việt Nam đã có thông báo chính thức về việc kéo dài cuộc thi kiến trúc “Nhà ở nông thôn vùng bão lũ, ngập lụt”. Cuộc thi này bắt đầu được phát động vào trung tuần tháng 10 năm ngoái “nhằm tìm ra những kiểu nhà thích ứng với tình trạng thiên tai bão lũ, ngập lụt diễn ra thường xuyên ở các tỉnh miền Trung và miền Tây Nam bộ”. Hạn nộp ban đầu các phương án dự thi là vào cuối tháng 01/2011. Hội KTS Việt Nam tham vọng: “Căn cứ vào kết quả của cuộc thi, Hội có thể sẽ xem xét chọn một số phương án để thiết kế xây dựng, ứng dụng vào thực tế”. Nhưng dường như Hội KTS Việt Nam chưa nhận được nhiều những phương án như mong đợi nên trong thông báo nói trên, Hội không chỉ kéo dài hạn nộp bài đến 15/3 (dự kiến công bố giải thưởng, triển lãm trong tuần lễ kỷ niệm Ngày Kiến trúc Việt Nam đầu tiên, ngày 27/4/2011) mà còn gợi ý chi tiết hơn đầu bài. Theo đó, các bài dự thi nên tập trung nghiên cứu các tỉnh từ Nghệ An tới Ninh Thuận (không bao gồm các tỉnh miền núi vì ở khu vực này có lũ quét nên phải có quy hoạch trước và có giải pháp riêng), cụ thể là các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi. Hội đặc biệt khuyến khích các bài dự thi đề xuất phương án cho những ngôi nhà có thể bị ngập từ 2 - 3m, thời gian ngập từ 3 - 5 ngày và có nghiên cứu sử dụng vật liệu, cấu kiện công nghiệp.

Ngay sau khi Hội KTS Việt Nam thông báo gia hạn, ngày 19/02, Trường Đại học Xây dựng đã thực hiện phát động tiếp nối cuộc thi rộng rãi trong toàn trường. Hội và trường vẫn đang tiếp tục kỳ vọng…

Những phản hồi mang tính khoa học

Trong khi chờ kết quả cuộc thi cũng như sự xuất hiện của những phương án kiến trúc khả thi, trên diễn đàn của Tạp chí Kiến trúc Việt Nam đã bắt đầu xuất hiện những bài nghiên cứu rất đáng chú ý. Đầu tiên là PGS.TS Nguyễn Võ Thông (Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng) với bài viết về những nguyên tắc cơ bản xây dựng nhà vùng bão. Theo đó, để thiết kế và xây dựng nhà ở vùng gió bão, trước tiên cần phân tích cụ thể về ảnh hưởng gió bão tới công trình kiến trúc theo đặc thù khí hậu, địa hình Việt Nam, từ đó đưa ra các giải pháp kỹ thuật phù hợp để giảm tác động của gió bão, hạn chế thấp nhất thiệt hại gây ra. TS Thông phân tích: Để hạn chế tác hại của gió gây ra đối với nhà, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp thích hợp về lựa chọn địa điểm, vật liệu, kiến trúc, kết cấu. Cụ thể, địa điểm xây dựng nên tận dụng các địa hình có nhiều vật cản như gò, đồi, hoặc trồng cây để cản bớt tác động trực tiếp của gió lên nhà đồng thời nên xây nhà thành cụm và bố trí các nhà so le nhau để hạn chế tác động của gió. Về giải pháp kiến trúc, nên làm nhà có mặt bằng dạng chữ nhật. Mái, tường, cửa sổ, cửa đi, cần có kích thước và cấu tạo hợp lý để tránh bị tốc, đổ. Đối với nhà nằm trong vùng có khả năng ngập lụt nên làm gác lửng hoặc trần bê tông cốt thép kết hợp với cửa thoát hiểm qua mái. Nhà vùng lũ lụt cần có giải pháp kết cấu đơn giản, có sơ đồ làm việc rõ ràng. Các kết cấu phải tạo thành một hệ không gian tạo độ cứng tốt theo cả ba phương và tạo khả năng chống xoắn tốt. Tất cả các bộ phận của kết cấu phải được neo giữ vào bộ phận kiên cố của nhà để có khả năng chống lại tác động của gió, phải bố trí hệ thống giằng và liên kết cứng tất cả các kết cấu lại với nhau, tạo thành một khối liên tục để tăng khả năng chống trượt, chống xoắn và chống xô đổ cho nhà.

Tương tự như vậy, TS Tạ Minh Hoàng (Viện Vật liệu xây dựng) cũng có bài viết về thiết kế, vật liệu xây dựng nhà vùng gió bão. Theo TS Hoàng, nước ta thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa, bờ biển dài, núi non, sông ngòi nhiều do vậy ngoài khả năng chịu gió bão lớn khi thiết kế còn phải tính đến cả khả năng chống bị ngập lụt cho công trình nhà. Khi bị ngâm nước, khả năng chịu tải tác động của vật liệu và kết cấu công trình suy giảm. Do vậy, vật liệu và kết cấu phải chịu được các tải tác động theo thiết kế dựa trên cường độ nén, uốn, hệ số hóa mềm (suy giảm cường độ sau khi ngâm nước)... Các vật liệu thông dụng như bê tông, bê tông cốt thép, kim loại, tre, gỗ, vật liệu compozit, gạch ngói, tấm lợp... đều chứng tỏ khả năng bền gió bão khi được thi công đúng. Tuy nhiên để xác định khả năng bền của chúng với gió bão cần kiểm tra thêm một số thuộc tính của vật liệu theo một số các tiêu chuẩn (khả năng bền gió, bền gió tốc, bền va đập do rác bão...). Cũng theo TS Hoàng: “Ngôi nhà có khả năng bền vững hay không để chống chọi với gió bão phụ thuộc không nhiều vào vật liệu sử dụng mà phụ thuộc vật liệu đã được sử dụng theo cách như thế nào? Sự thật là ngôi nhà được xây dựng tốt và đúng kỹ thuật sẽ đem lại mức độ an toàn cao hơn”. Do vậy, các liên kết tốt giữa móng và tường, tường với tường, tường với cửa sổ, cửa đi, tường và mái, các bộ phận của mái với nhau... quyết định tính toàn vẹn của công trình trước gió bão. Ngoài ra, TS Hoàng cũng cho rằng: Phòng chống và gia cường công trình nhà cũng là biện pháp góp phần giảm nguy cơ hư hại trong gió bão và ngập lụt. Sau cùng, TS Hoàng khuyến cáo: Nhằm giảm thiểu nguy cơ hư hại công trình nhà trong vùng thiên tai (gió, bão, ngập lụt) cần có sự liên kết chặt chẽ tất cả các công đoạn liên quan đến công trình nhà từ thiết kế - lựa chọn vật liệu - thi công đến sử dụng (phòng chống và gia cường) và cần thiết phải rà soát và biên soạn các tiêu chuẩn liên quan cũng như việc xây dựng cẩm nang hướng dẫn xây dựng nhà cho các vùng thường xuyên có thiên tai, và nhanh chóng đưa vào áp dụng.